معرفی گروه سلامت جمعیت و خانواده
برنامه سلامت مادران:
تأمین، حفظ و ارتقاء سلامت مادران در قالب خدمات بهداشتی-درمانی در دنیا جایگاه ویژه ای دارد. همچنین حفظ سلامت مادران از مهم ترین شاخص های ارزیابی سلامت است. در نظام بهداشت کشور ما نیز در راستای اجرایی سازی قانون حمایت از خانواده وجوانی جمعیت، همواره این مورد از اهداف مهم تعیین شده توسط وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و سیاست های کلان سلامت در سطح ملی و از اهداف توسعه پایدار در سطح بین المللی بوده است. یکی از ارکان مهم خدمات بهداشتی، ارائه مراقبت و خدمت مناسب به زنان در پیش از بارداری، دوران بارداری و پس از زایمان می باشد. هدف از انجام مراقبتهای بهداشتی در این دوران این است که هر مادری، با هر وضعیتی و در هر سطحی از نیاز که به واحدهای ارائه دهنده خدمت مراجعه می نماید، خدمت کارآمد و اثربخش را دریافت نماید. اهداف این برنامه شامل: افزایش آگاهی مادران، خانواده و جامعه در خصوص اهمیت و جایگاه مراقبت پیش از بارداری به عنوان مراقبتی پیشگیرانه در راستای کاهش عوارض احتمال بارداری و زایمان، حفظ باروری و ارتقای سلامت مادر و نوزاد، ارتقای کیفی و کمی مراقبتهای ادغام یافته سلامت مادران، انجام زایمان ایمن و کاهش شاخص زایمان به روش سزارین می باشد.
برنامه های قابل اجرا در برنامه سلامت مادران شامل:
برنامه سلامت نوزادان
دوره نوزادی یکی از حساس ترین مراحل زندگی محسوب می شود و برای شیر خواری که در حال تکمیل بسیاری از تطابق های فیزیولوژیک مورد نیاز برای زندگی خارج رحمی است، دوره ای بسیار آسیب پذیر برای نوزادان بوده و مرگ و میر بالایی دارند. در آمار کشور ما در سال 1396، 60 درصد از مرگ شیرخواران زیر یک سال، در هفته اول تولد و 45 درصد در 24 ساعت اول تولد اتفاق افتاده است.
44/38% در روز اول تولد، %30.93 در روز 2 تا 6، %19.37 در روز 7 تا 28 و %5.34 روز 29 به بعد و در 24ساعت اول: %52.62 در 2 ساعت اول و %47.38 در 3 الی 24 ساعت. کاهش مرگ نوزادی از شاخص های مهم توسعه بهداشتی محسوب می گردد. همه نوزادان در حال حاضر بر اساس بوکلت چارت های مراقبت ادغام یافته کودک سالم ویژه پزشک و غیر پزشک در ویزیت های برنامه ریزی شده از نظر پایش رشد، تغذیه با شیر مادر، وضعیت بینایی، شنوایی، تکامل، واکسیناسیون، مکمل های دارویی و غربالگری ها ارزیابی و طبقه بندی شده و در صورت نیاز، اقدامات مداخله ای مناسب جهت آنان انجام می شود.
برنامه سلامت نوزادان شامل:
برنامه ترویج تغذیه با شیر مادر
دوران شیرخواری حساس ترین مرحله از مراحل رشد و تکامل کودک است. در این دوران شیر مادر تامین کننده نیازهای غذایی و مواد ایمنی بخش لازم برای شیرخوار می باشد. به علاوه برقراری ارتباط عاطفی مادر و شیرخوار به هنگام شیر دادن از پستان یک امتیاز استثنایی برای شیر مادر بوده و تاثیر شگفت انگیزی بر رشد ذهنی و روانی کودک دارد
در سال های اخیر یافته های علمی، مزایای گوناگون و قابل توجه تغذیه با شیر مادر را برای شیرخوار، مادر، خانواده و جامعه اثبات می نماید. در آموزه های دینی هم بیش از 14 قرن است به تغذیه با شیر مادر توصیه و تاکید شده است.شیردهی مادر بهترین روشـی است که می تواند نیازهای عاطفی کودک را تأمین نماید و موجب ایجاد دلبستگی ایمن در کودک شود.گرفتن کـودک و صـحبت کردن با او در هنگام شیردهی، به رشد بیشتر قوای شناختی کودک کمک می کند. در هنگام شیردهی، به دلیل ارضای روانی که برای مادر ایجاد می شود، اضطراب و افسردگی در مادر کاهش می یابد. با توجه به این کـه 4 هفته اول عمر مهم ترین و حساس ترین دوران زندگی شیرخوار است، مهم ترین عامل در جلوگیری از مرگ و میر در آن هـا تغذیـه با شیرمادر است.
برنامه های ترویج تغذیه با شیر مادر شامل:
برنامه سلامت کودکان
رشد و تکامل کودک از دوران جنینی آغازمی شود و با مراقبت و تغذیه مطلوب دردوران بارداری، فرصت رشد و تکامل مطلوب کودک که حق طبیعی اوست فراهم می شود. مهم ترین دوران رشد و نیز تکامل مغزی کودک در دو سال اول زندگی است که نقش قابل ملاحظه ای بر عملکرد ذهنی، جسمی، روانی، اجتماعی و ایمنی کودک دارد. تجربیاتی که کودک در سال های سوم تا پنجم زندگی کسب می کند، او را برای کسب مهارت های اجتماعی و یادگیری در دوران مدرسه آماده می سازد. تجربیات و مهارت های کودک در 5 سال اول برای موفقیت او در دوران تحصیل حیاتی است. مراقبت ازکودک، حمایت، آموزش و رشد و تکامل مطلوب، ازدوره لقاح آغاز می شود و نه تنها مراقبت کودک بلکه مراقبت از مادر نیز برای بقاء، رشد و تکامل کودک حائز اهمیت است. کودکانی که از مراقبت مطلوب برخوردارند در آموزش و سایر جنبه های اجتماعی از بقیه جلوتر هستند، توان تولید بیشتری دارند و به قانون بیشتراحترام می گذارند. لذا در صورتی که در 5 سال اول خدمات و مراقبت های با کیفیتی در دسترس باشند، هزینه های آینده برای آموزش، بهداشت و هزینه های اجتماعی کاهش خواهد یافت و سرمایه های اجتماعی فزونی می یابد.
برنامه مراقبت کودک سالم به دنبال یافتن راهی برای جدا کردن کودکان سالم از کودکان به ظاهر سالم یا مستعد به بیماری است که هنوز نشانه های اختلال بیماری در آن ها مستقر نشده است. در حقیقت هدف این برنامه طراحی نظام غربالگری استاندارد مراقبت کودکان صفر تا پنج سال و اجرای آن می باشد.
برنامه های سلامت کودکان شامل:
برنامه سلامت میانسالان
حدود 48درصد از جمعیت شهرستان قرچک را زنان و مردان 59-30 ساله تشکیل می دهند و این جمعیت بطور روز افزونی در حال افزایش است ؛ بطوریکه در سال های آینده جمعیت شکل هرمی خود را ازدست خواهد داد و پهن ترین بخش آن به گروههای سنی بالاتر تعلق خواهدگرفت . بسیاری از کشورهای توسعه جهان نیز با این تغییر برخورد خواهند کرد. بیماریها در این گروه سنی هم بر میزان در آمدزایی موثر است هم می تواند در خصوص مسائل اجتماعی مشکلاتی ایجاد نماید.میانسالان یا به عبارت دیگر والدین محور سلامت خانواده هستند و مرگ ومیر و ناتوانی ایشان همه ابعاد سلامت خانواده را تحت تاثیر قرار می دهد.خطرات تهدید کننده سلامتی این گروه بر سلامت سایر گروههای سنی در خانواده نیز موثر است.علاوه بر تاثیر ناشی از سیر طبیعی بیماریها در مجموعه خانواده به این نکته نیز باید توجه داشت که با توجه به یادگیری رفتار در خانواده و نقش والدین در شبکه یادگیری اجتماعی ،آثار این رفتارها بر جنبه های مختلف سلامت و بیماری وتاثیر آن در فرهنگ رفتاری همه اعضای خانواده کاملا مشخص است. رسالت برنامه سلامت میانسالان ارتقاء و حفظ سلامت کلیه زنان میانسال صرف نظر از ملیت،مذهب،قومیت،محل سکونت و ...می باشد. بخشی از مشکلات سلامت میانسالان به علت ناکافی بودن آگاهی زنان از اهمیت توجه به روش‌های پیشگیری از ابتلا به بیماری ها ایجاد شده لذا در همه برنامه های میانسالان آموزش گروه هدف از اصلی ترین فعالیت ها در نظر گرفته شده است. با اهمیت دادن به سلامت میانسالان از افزایش طول عمر همراه با سلامت کامل جسمی،اجتماعی و روانی حمایت کنیم .هدف کلی و دراز مدت برنامه ، کاهش موربیدیتی و مورتالیتی و بهبود کیفیت زندگی و اهداف کوتاه مدت آن شامل ارتقای شیوه زندگی ،پیشگیری و تشخیص زود هنگام عوامل خطر و بیماریهای مهم و اولی در هر یک از افراد گروه هدف می باشد که دستیابی به آن از طریق استراتژی های زیر طراحی شده است.
برنامه سلامت سالمندان
افزایش طول عمر انسان ها و اضافه شدن جمعیت سالمندان یکی از اثرات بهبود وضعیت سلامت هر کشور است که موجب افزایش امید به زندگی شده است. سالمندی علی رغم باور های غلط دوران کسالت و خمودگی نیست و همراهی مشکلات و بیماری ها با دوران سالمندی ناشی از عدم رعایت اصول شیوه زندگی صحیح و عدم مراقبت های لازم در طول زندگی است.
برای حفظ و ارتقاء سلامت سالمندان، برنامه آموزش شیوه زندگی سالم، برنامه مراقبت های ادغام یافته سالمند ، برنامه مراقبت شناسائی و خطرپذیری، سالمندان و برنامه عملیاتی نمودن سند سالمندان اجرا می شود.
برنامه مراقبت های ادغام یافته سالمند:
این برنامه با هدف شناسائی زودرس و درمان و پیشگیری از عوارض بیماریها در سالمندان طراحی و اجرا شده است. سالمندان می توانند با حضور در مراکز جامع سلامت و تشکیل پرونده بهداشتی مراقبت های لازم را دریافت نمایند. از علل ناتوانی و مرگ در این دوران بیماری های غیرواگیری هستند که در صورت تشخیص زودرس و درمان می توان آن ها را کنترل نمود.
برنامه مراقبت های ادغام یافته سالمند سالمندان توسط غیرپزشک (مراقبین سلامت) و پزشک و کارشناسان تغذیه و روان اجرا می شود. در صورت نیاز سالمند به سطح تخصصی ارجاع می شود.
مراقبت های برنامه مراقبت های ادغام یافته سالمند شامل:
برنامه شیوه زندگی سالم در دوره سالمندی
در این برنامه به سالمندان آموزش داده که با اطلاع از اصول شیوه زندگی سالم و خودمراقبتی سلامت خود را تامین نمایند. اغلب بیماری ها ریشه در شیوه زندگی افراد دارد با کنترل و آموزش شیوه زندگی این بیماری ها قابل پیشگیری و کنترل است. همچنین پیشگیری و کنترل این بیماریها جز از طریق توانمندسازی افراد برای تغییر رفتارشان محقق نخواهد شد. این برنامه به صورت برگزاری کلاس های آموزشی گروهی در مراکز جامع سلامت، پایگاه ها و خانه های بهداشت برگزار می گردد. آموزش خانواده های دارای سالمند در این برنامه مورد توجه قرار دارد. با توجه به اینکه تغییر در شیوه زندگی سالمندان نیازمند آموزش خانواده ی سالمند است.
برنامه شناسائی و خطرپذیری سالمندان
مراقبت شناسائی و خطرپذیری، سالمندان برای کلیه سالمندان به صورت خدمت حضوری و غیرحضوری انجام می شود. پیرو این مراقبت سالمندان به گروه های مختلف خطر (حداقل خطر، کم خطر، خطر متوسط و پرخطر و بسیار پرخطر) تقسیم می شوند. سالمندان بسیارپرخطر مورد ارزیابی تکمیلی قرار می گیرند و نیازهای افراد در حیطه های بهداشتی، درمانی، اجتماعی، معیشتی- اقتصادی و توانبخشی مشخص می شود. با همکاری سازمان ها، ادارات، خیرین و سازمان های مردم نهاد نیازهای سالمندان بسیارپرخطر نیازمند مرتفع می شود.
برنامه طب ایرانی
ارتقای سلامت و کاهش بار بیماری ها مستلزم افزایش سطح سواد سلامت مردم و تغییر رفتار سلامت آن ها است. امروزه به دلیل تغییر سبک زندگی مردم، آلودگی محیط زیست، افزایش استرس‌های محیطی، کم تحرکی علی‌رغم کنترل بیماریهای واگیر و عفونی، افزایش شاخص امید زندگی و تغییر ساختار نسبی جمعیت به سمت سالمندی، بار بیماریهای غیرواگیر افزایش یافته است؛ که سالانه هزینه‌های سنگینی به نظام سلامت کشور تحمیل می‌کند. طب سنتی ایرانی سلامت محور بوده و بسیاری از اموزه های آن مبتنی بر اصلاح سبک زندگی است .در این برنامه توانمند سازی آموزشی دست اندرکاران نظام سلامت به منظور استفاده از ظرفیت منطقی ارائه خدمات طب ایرانی از طریق نظام شبکه ، گامی در راستای افزایش سطح سواد سلامت مردم خواهد بود. علاوه بر این زمینه بهرهمندی هرچه بهتر و بیشتر مردم از ظرفیت خدمات تایید شده، در دسترس و ارزان طب ایرانی فراهم می‌شود. طبق ابلاغ وزارتی گروه هدف برنامه طب ایرانی جمعیت بالای 6 ساله خواهد بود. تکمیل شناسنامه سبک زندگی سالم بر اساس آموزه های طب ایرانی در 80 درصد جمعیت مذکور و افزایش دانش و اصلاح نگرش برای داشتن شیوه زندگی سالم بر اساس آموزه‌های طب ایرانی در 20 درصد جمعیت تحت پوشش از اهداف برنامه است .بسته خدمات ترویج زندگی سالم بر اساس اموزه های طب ایرانی بر اساس 6 اصل حفظه الصحه یا نگهداشت تندرستی است که شامل مراقبت از نظر هوا و محیط زیست ، خواب و بیداری ، خوردن و آشامیدن ، حرکت و سکون ، حفظ مواد ضروری در بدن و دفع مواد غیر ضروری از بدن و جنبه روحی و روانی می باشد که در مراکز و پایگاههای تحت پوشش توسط مراقبین سلامت و بهورزان به مردم ارائه خواهد شد . این برنامه در دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در فاز اول آموزشی از اسفند سال 1401 اغاز شده است و طی برگزاری کارگاههای آموزشی با حضور متخصصین طب سنتی از هسته اموزشی دانشکده طب سنتی ، پرسنل ارائه دهنده خدمات، در کلیه مراکز و شبکه ها تحت آموزش قرار خواهند گرفت و با ورود شناسنامه در سامانه سیب و امکان ثبت خدمات طب ایرانی در اینده نزدیک ، این برنامه در تمامی شبکه ها و مراکز تسری خواهد یافت و در دستور کار ارائه خدمت در کلیه مراکز و پایگاهها و خانه های بهداشت تحت پوشش قرار خواهد گرفت .
